Blaasfunctiestoornis

 

Een kat met een dwarslaesie of caudalaesie heeft zo goed als altijd ook een blaasfunctiestoornis.
Dit betekend dat de blaas niet meer naar behoren functioneert.
Als de kat niet uit zichzelf de kattenbak opzoekt om daar bewust zijn blaas te legen, dan kun je ervan uitgaan dat je kat een blaasfunctiestoornis heeft. Je dierenarts zal dit waarschijnlijk omschrijven als incontinentie. 
Maar wat is incontinentie nu precies en is dit wel de juiste term?

Laten we even bij het begin beginnen;

 

Incontinentie.

Urine incontinentie betekend  een volledig of gedeeltelijk controleverlies van de blaas waardoor men ongewild urine verliest. De term incontinentie wordt gebruikt als verzamelnaam en beschrijft dus eigenlijk een symptoom en niet zozeer de oorzaak.
Deze pagina betreft voornamelijk informatie over urine incontinentie bij katten met een staartbreuk (caudalaesie) of ruggenmergletsel (dwarslaesie). Omdat het bij deze letsels om een beschadiging van de zenuwen gaat spreekt men van een blaasverlamming. De medische term hiervoor is een neurogene blaasfunctiestoornis. 

 

Naast een neurogene blaasfunctiestoornis zijn er nog tal van andere oorzaken van incontinentie. 
Een veelvoorkomende vorm van incontinentie is inspanningsincontinentie.

Bij inspanningsincontinentie kan de kat zijn urine niet goed op houden. Meestal spelen verzwakte (bekkenbodem)spieren hier een grote rol.
Ze laten urine lopen tijdens rust, of ze verliezen druppels bij bepaalde inspanning zoals springen. Ze gaan echter nog steeds naar de kattenbak om te urineren! Ze voelen dus aandrang bij een volle blaas en zijn bij machte om deze zelf (al dan niet volledig) te legen. Deze vorm wordt vaker bij oudere dieren gezien.

 

Dierenartsen krijgen veel vaker te maken met dieren met inspanningsincontinentie, maar zijn veel minder bekend met neurogene blaasproblemen.
Neurogene blaasproblemen worden daarom al snel aangezien voor inspanningsincontinentie en omdat de kat urine druppelt wordt er ten onrechte aangenomen dat het niet nodig is om de blaas handmatig te legen. Dit is echter een grove fout en hierdoor zullen er na verloop van tijd allerlei gezondheidsproblemen ontstaan die op den duur zelfs levensbedreigend kunnen zijn.

 

Blaasverlamming oftewel neurogene blaas.

 

We spreken van een blaasverlamming als de zenuwen die boodschappen van en naar de hersenen en blaasspieren sturen zijn beschadigd. Hierdoor raken verschillende functies verstoord. Zo kan de kat bijvoorbeeld zijn urine niet meer ophouden wat zich uit in constant druppelen van urine, of juist zijn blaas niet meer zelfstandig legen wat zich vanzelfsprekend uit in het uitblijven van urine.

Een blaasverlamming is op te splitsen in twee hoofdvormen; Een overloopblaas en een reflexblaas.

 

Overloopblaas, ook wel niet actieve of hypotone blaas genoemd.

 

Bij een overloopblaas kan de blaas niet samentrekken en houdt hij de urine vast. De kat is dus niet in staat zelf zijn blaas te legen en de blaas loopt langzaam vol. Op een gegeven moment is de blaas volledig opgerekt en loopt deze over. Vergelijk het met een emmer water die tot aan de rand vol is. De kat zal dan continue, of tijdens bepaalde bewegingen, druppels urine lekken.

Als de overvolle blaas niet geleegd wordt dan verliest deze op den duur zijn elasticiteit en met een uitgelubberde blaas zal de kat nooit meer zelf in staat zijn om zijn blaas te legen..
Daarnaast is zo'n volle blaas een enorme belasting voor de nieren en vormt het constante poeltje urine in de blaas een uitstekende voedingsbron voor allerlei bacteriën waardoor ontstekingen, gruis en stenen zich ontzettend snel kunnen ontwikkelen.

 

Reflexblaas oftewel hyper actieve blaas.

 

Bij een reflexblaas zorgen ongecontroleerde reflexen voor een onvrijwillig samentrekken van spieren waardoor de blaas (deels) geleegd wordt. Soms zie je dat de reflexblaas de urine vast houdt totdat de blaas op knappen staat. Het reflex treedt dan als veiligheidsmechanisme in werking en de kat zal onbewust zijn blaas legen.

In de praktijk komt het erop neer dat je buiten de kattenbak plasjes urine gaat vinden waardoor je wellicht onterecht denkt dat je kat wél controle heeft over zijn blaas. Dit is dus niet het geval!

Je mag en kunt er niet op rekenen dat dit mechanisme elke keer feilloos zijn werk doet en ook bij de reflexblaas liggen dezelfde gezondheidsproblemen op de loer als bij de overloopblaas.. Daarbij is reflux richting de nieren een extra groot risico. De urine loopt hierbij terug de nierleiders in met acute of chronische nierfalen als gevolg.


 

Note: Bijna al onze verlamde katten zijn bij ons gekomen met de sticker 'incontinent' en niet nodig om te legen. Zelfs na herhaaldelijke dierenartsbezoeken met de specifieke vraag of het geen overloopblaas/reflexblaas is. Toch blijken ze allemaal een overloopblaas of reflexblaas te hebben en hebben ze allemaal hulp nodig met het legen van hun blaas.

(Een overloopblaas/reflexblaas is praktisch gezien overigens makkelijker dan incontinentie!)

 

Incontinentie, Blaasverlamming, Overloopblaas, reflexblaas.

Voor beide vormen van neurogene blaasproblemen geldt dat de druk en reflux van urine de nieren kunnen beschadigen en achtergebleven urine een broedplaats voor bacteriën is.

Om al deze ellende te voorkomen is het van groot belang dat de blaas minimaal 2 per dag handmatig geleegd wordt.

 

Als je het legen van de blaas nog niet helemaal onder de knie hebt, leeg je liefst meer dan 2x daags de blaas. Kittens zullen door hun kleine blaasinhoud soms wel 4 tot 8 keer per dag geleegd moeten worden.

 

Een blaas kan geleegd worden middels een katheter, een blaaspunctie of door druk uit te oefenen op de blaas. Dat laatste noemen we ook wel manueel legen en dit is een cruciale handeling die je als verzorger van een verlamde kat onder de knie zult moeten krijgen.

Bij een blaaspunctie wordt met een naald door de buikwand heen rechtstreeks in de blaas geprikt. Deze manier van urineafname wordt voornamelijk gebruikt om steriele urine voor urineonderzoeken te verzamelen. Katheters worden vaak geplaatst als tijdelijke oplossing in de hoop dat de kat binnen het korte tijdsbestek van enkele dagen weer zelfstandig kan plassen. Hoe langer de katheter blijft zitten hoe meer irritatie en hoe groter het risico op bacteriële blaasinfecties. Deze opties zijn dus niet geschikt als dagelijkse handeling.
Het manueel legen is daarentegen een niet invasieve handeling die bij een verlamde kat weinig ongemak oplevert en weinig risico met zich meebrengt. 

 

Op youtube zijn er aardig wat filmpjes over dit onderwerp te vinden die je hierbij kunnen helpen, maar ik raad toch aan om dit de eerste keren onder begeleiding van een bekwame dierenarts te doen!
Helaas is het zo dat lang niet alle dierenarts even goed zijn in het handmatig legen van een blaas. Ze weten waar de blaas zich anatomische gezien bevind en ze weten hoe het legen mechanisch gezien in zijn werking gaat, maar de meeste dierenartsen krijgen niet heel vaak de kans om al deze theorieën in de praktijk uit te voeren. Ben je hier dus van bewust! Als jouw dierenarts zegt dat het onmogelijk is om je kat te legen, dan hoeft dat nog geen vaststaande waarheid te zijn. Ik ben in al die jaren nog nooit een kat tegengekomen die ik niet kan legen.

 

Oefening baart kunst en dat is zeker zo waar als het gaat om het leren legen van een blaas!

Ook ik heb in het begin soms urenlang moeten stuntelen en ik kwam er al snel achter dat iedere blaas verschillend is.
Laat je niet ontmoedigen als het niet direct lukt! Hou de oefensessies kort (5 tot 10 minuten) en stop voor jij of het patiëntje gefrustreerd raakt. Niet gelukt? Dan probeer je het over een half uurtje nog een keer. Belangrijk is echter om het te blijven proberen!!
Als het na 15 uur nog niet gelukt is om de blaas te legen dan is het tijd om hulp in te roepen. Laat de blaas dan bij de dierenarts middels punctie of katheter legen.

 

Het eerste wat je moet leren is het lokaliseren van de blaas, alhoewel dat ook iets is wat je meestal pas na verloop van tijd echt in de vingers krijgt. De blaas bevind zich ongeveer tussen de heupen van de kat. Soms wat meer naar links of naar rechts, soms wat verder naar achteren. Dit verschilt per kat en per dag!
Een gevulde blaas voelt als een stevige bal (Bij benadering: Spruit tot pinpongbalformaat bij een kitten, Tennisbal bij een volwassen kat en sinaasappel tot watermeloen bij een overvolle uitgerekte blaas).
Een lege blaas voelt eerder als een zachte spons of beter nog; leeggelopen waterballon.

 

Een trucje om de blaas beter te voelen is door de omgeving van de geslachtsorganen te stimuleren door hier met de vingers van je ene hand lichtjes, maar in redelijk rap tempo, overheen te wrijven, terwijl je met je andere hand de blaas zoekt.
Door de stimulatie zal de blaas zich in de meeste gevallen gaan kantelen en als je goed voelt kun je hem zelfs voelen spannen.
Bij sommige katten is deze stimulatie tevens nodig om te helpen bij het legen van de blaas!

Als je de blaas eenmaal gevonden heb is het zaak om deze met de juiste greep en druk te legen.
Aangezien dit gewoon onmogelijk is om uit te leggen volgt er binnenkort een instructie filmpje!

Stress en/of pijn bij de kat kan het legen enorm tegenwerken! Als de kat pas verlamd is geraakt zorg dan ALTIJD voor voldoende pijnstilling, ook al lijkt de kat geen pijn te hebben. Besef dat ook de kat aan deze onbekende en intieme handeling moet wennen. Let zelf goed op je ademhaling en las voldoende pauzes in. Ook een volle darm kan het legen van de blaas vermoeilijken.

 

Tips

Zoek op internet naar plaatjes van de anatomie van de kat zodat je bekend raakt met de ligging van de blaas en andere organen. Dit zal je helpen om te visualiseren wat je voelt in de buik.

 

Op youtube zijn ook aardig wat filmpje te vinden van mensen die voordoen hoe je een blaas bij hond of kat kunt legen. (how to empty a bladder/ bladder expression/ how to care for a paralised cat enz)

Deze zijn voornamelijk handig om verschillende houdingen en manieren te leren kennen en kunnen moed geven als je het even niet meer weet.

 

Maak gebruik van spiegels om zicht te hebben zodat je ziet wat je doet.

 

Sommige katten hebben, naast de druk op de blaas, ook stimulatie van geslachtsopening nodig om de sluitspieren te laten ontspannen. Dit doe je door, met je vingers of tissue, een drietal seconden in snel tempo heen en weer te wrijven of te tikken.  Na het stimuleren bouw je de druk op de blaas op. Dit wissel je telkens af met de stimulatie.

 

Het is de bedoeling dat je zijn blaas op een zo natuurlijke manier leegt.  Bouw de druk rustig op en hou deze vast zodat je een constante straal urine produceert. Als de straal is afgenomen ontspan je je hand even en herhaal je de handeling. Dit doe je totdat de blaas leeg is. Om irritatie van de blaaswand te voorkomen is het belangrijk om pompende bewegingen (zoals bij het melken van een koe) zoveel mogelijk te voorkomen.

 

Het is goed mogelijk dat je aardig wat kracht moet gebruiken, maar zorg ervoor dat je de druk langzaam opbouwt en niet harder knijpt dan nodig.  Als je geen succes hebt is de kans groot dat je de blaas niet goed of op de juiste manier vast hebt of dat stimulatie nodig is.

 

Het zal ook even zoeken zijn naar een houding en hoogte die voor baas en kat beide fijn vinden. (Aanrechthoogte is voor je rug het beste.)

 

 

Testen, onderzoeken en medicatie

Een dipstick test is een screenend onderzoek waarmee je bepaalde afwijkingen in de urine kunt waarnemen die niet met het blote oog zichtbaar zijn. Niet alle waarden van een dipsticktest zijn even betrouwbaar en soms is vervolgonderzoek nodig, maar voor het opsporen van een blaasontsteking is deze test bij uitstek geschikt. Daarnaast is het grote voordeel dat je dit testje zelf thuis kunt uitvoeren. (Ik gebruik altijd de teststroken van medi-test combi 10 vet.)

Een uricult wordt gemaakt om aan te tonen of de blaasontsteking veroorzaakt wordt door bacteriën. Voor een uricult is het belangrijk dat er een steriel monster wordt gebruikt. Hiervoor wordt er meestal via blaaspunctie urine afgenomen.
Een positieve uricult kan vervolgens gebruikt worden voor het maken van een antibiogram.  Hiermee wordt gekeken voor welke antibiotica de aanwezige bacteriën gevoelig zijn.

Soms wordt urine ook gecentrifugeerd waarna het urinesediment met de microscoop wordt bekeken. Via dit microscopisch onderzoek kan de urine onderzocht worden op de aanwezigheid van kristallen (blaasgruis), eiwitten en rode en witte bloedcellen.

Mijn advies is om de eerste maanden de urine wekelijks middels een dipsticktestje te (laten) testen. Blaasontstekingen zijn namelijk in de meeste gevallen niet met het blote oog zichtbaar!

Als er met het stickje bloed aangetroffen wordt, is vervolgonderzoek (uricult en/of antibiogram) aan te bevelen. Katten met een neurogene blaas hebben namelijk, anders dan hun gezonde soortgenoten, meestal te maken met een bacteriële blaasontsteking en een antibiotica kuur is dan ook noodzakelijk.

 

In de loop van de tijd leer je een blaasontsteking herkennen aan subtiele veranderingen in gedrag, de geur van de urine en het ‘gevoel’ van de blaas.

Blaasecho

Als je op zoek bent naar een nieuwe dierenarts zou ik altijd aanraden om te kiezen voor een dierenarts die de mogelijkheid en kennis in huis heeft voor het uitvoeren van (blaas)echo's.
Echo's horen voor ons bij de standaard uitgevoerde onderzoeken en vertellen heel vaak veel meer dan röntgenfoto's of bloedonderzoeken. 

Blaasmedicatie

Er zijn verschillende blaasmedicijnen op de markt. De meeste staan echter alleen geregistreerd voor mensen of voor honden en er is niet altijd evenveel ervaring met deze medicatie bij katten.

blaasontspanners/spierontspanners werken vaak allemaal net iets anders, dus het is uitproberen welke helpt.
Als niets helpt dan ligt het probleem wellicht toch ergens anders!

Ik heb hier zga nooit blaasmedicatie nodig gehad. (Probleem ligt meestal bij leegtechniek.) Om deze reden heb ik dus ook niet veel ervaring met deze medicatie en ga ik er dus ook niet teveel over uitweiden.


Check altijd goed de samenwerking van medicijnen onderling!! Combinaties kunnen problematisch zijn.



Blaasontspanners:
-minipress/spasmoglucinol
-buscopan.
-myocholine (ong 45 min voor blaas legen).
-Hytrin

Supplementen en alternatieve

Om blaasproblemen te voorkomen is het heel erg belangrijk dat de kat voldoende vocht binnenkrijgt. Het voeren van natvoer, prooidieren en versvlees (kvv) is daar theoretisch gezien het meest ideale voor. Helaas blijkt in de praktijk heel vaak dat verlamde katten hier vaak diarree van krijgen. 

Drinkfonteinen en het aanbieden van voldoende en verschillende drinkbronnen/kommen is een andere manier om het drinken te stimuleren.

Bij blaasgruis maken wij vaak gebruik van Urical. Dit vloeibare supplement kun je aan het drinkwater toevoegen. Het wordt door de meeste katten graag gedronken en kan indien gewenst het aanbevolen blaasgruisdieet vervangen. Gebruik het echter niet samen met een blaasgruisdieet. De verschillende werkingsmechanismen kunnen elkaar tegenwerken. Urical kan ook preventief worden gebruikt als er een te hoge ph waarde in de urine is gemeten.


Bij chronisch terugkomende blaasontstekingen kunnen blaasspoelingen met het humane middel Gepan Instill uitkomst bieden. Gepan Instill legt een beschermend laagje over de blaaswand waardoor irritatie voorkomen wordt en bacteriën minder kans hebben om binnen te dringen. 
Helaas is dit middel moeilijk verkrijgbaar en erg duur.

Als er bij een kater problemen met kristallen zijn of de blaas blijft zeer moeizaam te legen vanwege een vernauwde urethra dan kan een penisamputatie het makkelijker maken.
Een penisamputatie zorgt wel voor een groter risico op bacteriële blaasontstekingen.